Jak rozpoznać spektrum autyzmu?
Jak spektrum autyzmu MOŻE wyglądać
u dzieci w róznym wieku?
- Komunikacja i język
- Ograniczona mowa lub jej brak, opóźniony rozwój językowy.
- Echolalia — powtarzanie słów/zwrotów usłyszanych od innych lub z mediów.
- Nietypowa prozodia (intonacja, rytm, tempo mówienia).
- Trudności w inicjowaniu i podtrzymywaniu rozmowy.
- Słabe rozumienie komunikatów niewerbalnych (gestów, mimiki, tonu głosu).
- Interakcje społeczne
- Ograniczona chęć dzielenia się przeżyciami czy emocjami.
- Trudność w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji rówieśniczych.
- Brak lub ograniczona zabawa „na niby” (np. odgrywanie ról).
- Ograniczona reakcja na imię lub obecność innych osób.
- Słabsze odwzajemnianie emocji i trudności w rozumieniu cudzej perspektywy.
- Zachowania i zainteresowania
- Powtarzalne ruchy (machanie rękami, kołysanie, kręcenie się wokół własnej osi).
- Uporczywe trzymanie się rutyn i silny opór wobec zmian.
- Bardzo wąskie, intensywne zainteresowania (np. skupienie na liczbach, klockach, pojazdach).
- Nietypowe sposoby zabawy przedmiotami (obracanie, układanie w rzędy, przyglądanie się szczegółom).
- Sensoryka
- Nadwrażliwość lub obniżona wrażliwość na bodźce (dźwięki, światło, faktury, smaki, zapachy).
- Poszukiwanie bodźców (np. intensywne wąchanie, lizanie przedmiotów, pocieranie powierzchni).
- Nietypowe reakcje na ból — zbyt silne lub przeciwnie: brak reakcji.
- Rozwój poznawczy i adaptacyjny
- Rozwój nierównomierny: np. duże zdolności pamięciowe przy trudnościach w prostych czynnościach społecznych.
- Problemy z planowaniem, organizacją, elastycznym myśleniem.
- Opóźnienia w samoobsłudze (jedzenie, ubieranie, korzystanie z toalety).
- Komunikacja i język
- Mowa zazwyczaj już rozwinięta, ale bywa nienaturalna: zbyt formalna, monotonna lub „dorosła” w stylu.
- Trudności w rozumieniu ironii, żartów, aluzji.
- Skłonność do długich monologów na temat własnych zainteresowań.
- Problemy z prowadzeniem rozmowy w sposób naprzemienny.
- Ograniczona mimika i gestykulacja albo przeciwnie — nietypowo przesadna.
- Interakcje społeczne
- Chęć kontaktu bywa obecna, ale dziecko nie zawsze wie, jak nawiązać i utrzymać relację.
- Trudności w rozumieniu zasad grupy, reguł niewypowiedzianych (np. „kodu” rówieśników).
- Częste poczucie niezrozumienia, samotności, bycia „na uboczu”.
- Może wybierać kontakty z dorosłymi lub młodszymi dziećmi, bo są bardziej przewidywalne.
- Słabe rozpoznawanie emocji i intencji innych osób.
- Zachowania i zainteresowania
- Wąskie, intensywne zainteresowania (np. dinozaury, kosmos, koleje, gry komputerowe).
- Potrzeba przewidywalności i powtarzalnych schematów.
- Opór wobec zmian w rutynie (np. inny plan lekcji, zastępstwo nauczyciela).
- Perfekcjonizm i silna frustracja w obliczu porażki.
- Skłonność do tworzenia własnych reguł i systemów porządkowania świata.
- Sensoryka
- Nadwrażliwość na hałas (szkolny korytarz, stołówka, dzwonek).
- Trudności z tolerowaniem ubrań, etykietek, zapachów.
- Poszukiwanie wybranych bodźców — np. dotykanie określonych faktur, kołysanie.
- W starszym wieku mogą pojawiać się strategie unikania: zakładanie słuchawek, wybieranie cichych miejsc.
- Funkcjonowanie szkolne i poznawcze
- Często duża wiedza w obszarze zainteresowań, ale trudności z „przenoszeniem” jej na inne tematy.
- Kłopoty z planowaniem pracy, organizacją zadań i przestrzeganiem wieloetapowych poleceń.
- Silne skupienie na szczegółach kosztem „całości obrazu”.
- Zdarza się nierównomierny profil zdolności — np. świetna pamięć mechaniczna, a jednocześnie problemy w pisaniu tekstów czy rozumieniu treści zadań.
- Emocje i zachowanie
- Wybuchy złości w sytuacjach przeciążenia sensorycznego lub społecznego.
- Trudności w regulacji emocji — szczególnie w sytuacjach stresu i zmian.
- Skłonność do lęku (szczególnie w nowych lub nieprzewidywalnych sytuacjach).
- Niska tolerancja na porażkę, częste poczucie niesprawiedliwości.
- Komunikacja i język
- Styl mówienia nadal może być formalny, sztywny lub zbyt szczegółowy.
- Trudności w rozumieniu niuansów językowych (ironia, sarkazm, „podtekst”).
- Skłonność do „wylewania” ogromu informacji na temat swoich zainteresowań.
- Może pojawiać się większa świadomość różnic → młody człowiek próbuje „maskować” swoje trudności (np. uczy się gotowych fraz społecznych, ale używa ich schematycznie).
- Interakcje społeczne
- Wzrasta presja rówieśnicza, co wyraźnie obnaża trudności w relacjach.
- Problemy z budowaniem bliskich przyjaźni, zwłaszcza w grupach rówieśniczych, gdzie liczy się intuicja społeczna.
- Może pojawić się izolacja, samotność, a czasem unikanie kontaktów towarzyskich.
- Zwiększone ryzyko odrzucenia, prześladowań lub odwrotnie — silna potrzeba dopasowania się, która prowadzi do wyczerpania emocjonalnego (tzw. masking).
- Zachowania i zainteresowania
- Zainteresowania pozostają wąskie, ale mogą być rozwinięte na poziomie eksperckim (np. programowanie, historia, grafika komputerowa).
- Perfekcjonizm i sztywność poznawcza stają się wyraźniejsze w nauce szkolnej.
- Silna potrzeba rutyny i przewidywalności może utrudniać adaptację do zmian (np. zmiana szkoły, planów lekcji).
- U niektórych młodzieży zachowania stereotypowe (np. ruchowe) mogą być ukrywane, ale pojawiają się w samotności.
- Sensoryka
- Objawy sensoryczne utrzymują się: nadwrażliwość na hałas, tłok, zapachy.
- Wiele nastolatków rozwija strategie radzenia sobie (np. słuchawki wyciszające, unikanie centrów handlowych).
- Przeciążenia sensoryczne często skutkują nagłymi „shutdownami” (wycofaniem się) lub wybuchami złości w domu.
- Funkcjonowanie poznawcze i szkolne
- Nierównomierny profil zdolności nadal widoczny: duża wiedza faktograficzna vs. problemy z organizacją pracy.
- Coraz silniej zaznacza się trudność w zarządzaniu czasem, planowaniu nauki, pisaniu dłuższych prac.
- Mogą pojawiać się duże sukcesy w obszarze zainteresowań i jednocześnie trudności w codziennych zadaniach szkolnych.
- Emocje i zachowanie
- Okres dojrzewania to czas szczególnie dużego ryzyka problemów wtórnych: lęku, depresji, obniżonej samooceny.
- Trudności w regulacji emocji mogą się nasilać (wybuchy, zamykanie się w pokoju, wycofanie).
- Wzrost świadomości własnej odmienności → częste pytania „czemu jestem inny?”, poczucie niezrozumienia.
- Wysoka podatność na stres społeczny i szkolny (egzaminy, relacje romantyczne).
POMOC OD A DO Z
Diagnoza
Notatka obserwacyjna
Zapoznanie się z notatką obserwacyjną od psychologa i/lub wychowawcy z przedszkola lub szkoły
Pogłębiony wywiad
Pogłębiony wywiad z opiekunem dt. historii zaburzeń w rodzinie, życia płodowego, wczesnego dzieciństwa oraz teraźniejszego codziennego funkcjonowania dziecka
Wywiad ADI-R
Standaryzowany wywiad kliniczny z opiekunem ADI-R dotyczący wystepowania oraz intensywności objawów spektrum z zakresu komunikacji społecznej, interakcji społecznych oraz powtarzalnych i stereotypowych wzorców zachowań.
Test ADOS-2
Wykonanie testu diagnostycznego ADOS-2
Badane Neuroflow®
Badanie przetwarzania słuchowego metodą Neuroflow®
Dalsza diagnoza
Diagnoza innych zaburzeń współwystępujących ze spektrum autyzmu (jeżeli diagnosta zaleci), np. ADHD, trudności w nauce
Podsumowanie
Ocena zespołu specjalistycznego, wyniki i zalecenia terapeutyczne
Terapia
Terapia indywidualna oparta o metody poznawczo-behawioralne (CBT)
przeczytaj, dlaczego terapia CBT jest bardzo skuteczna w pracy z osobami ze spektrum autyzmu
Trening Umiejętności Społecznych
Terapia zaburzeń przetwarzania słuchowego metodą Neuroflow®
Wsparcie rodzica
Warsztat wychowawczy dla rodzica dziecka ze zdiagnozowanym spektrum autyzmu
E-Learning
- Poznasz fakty i mity związane ze spektrum autyzmu
- Dowiesz się jak dziecko w spektrum postrzega świat oraz jak wpływa to na codzienne funkcjonowanie (szkoła, dom, zabawa).
- Poznasz sposoby komunikacji oraz budowania więzi dostosowane do preferencji oraz możliwości dziecka (np. skuteczne strategie rozmowy i wspólnej zabawy)
- Nauczysz się jak wzmacniać dziecko w samoregulacji za pomocą prostych technik i ćwiczeń CBT
- Dowiesz się jak dostosować środowisko domowe (organizacja przestrzeni, zasady, rutyna) pod zdolności, potrzeby oraz ograniczenia dziecka)
- Nauczysz się współpracować z nauczycielami i szkołą – jak rozmawiać o potrzebach dziecka.
- Otrzymasz listę praktycznych wskazówek i narzędzi dla rodziców wraz z polecanymi źródłami wiedzy (książki, strony, organizacje).
Neuropsychologiczny Przewodnik po Uwadze, Koncentracji i Hamowaniu impulsów u Dzieci Przedszkolnych” - ebook
„Świat w kawałkach: jak pomóc dziecku w spektrum scalać informacje społeczne” - ebook
Dlaczego Kidly Acacademy?
Członkowie zespołu Kidly Academy posiadają wieloletnie doświadczenie w pracy terapeutycznej z dziećmi i młodzieżą w spektrum autyzmu. Mamy świadomość, że praca z dzieckiem w spektrum odbywa się na wielu poziomach:
- rozumienia i regulacji emocji,
- nauki zachowań społecznych,
- budowania zdolności do adaptowania się do zmian
- uelastyczniania swoich zachowań
- wspomaganiu przetwarzania słuchowego
tworzenia środowiska domowego i szkolnego dostosowanego do potrzeb dziecka
Jako zespół chcemy towarzyszyć rodzicom na każdym etapie diagnozy, terapii oraz psychoedukacji. Proponujemy konkretne zalecenia i wskazówki, które rodzic może od razu wdrożyć do codziennego życia.
Pakiety
W przypadku wykupienia pełnej diagnozy spektrum autymu, przetwarzania słuchowego Neuroflow® oraz conajmniej jednej formy terapii psychologicznej, oferujemy darmowy dostęp do ebooka:
- „Świat w kawałkach: jak pomóc dziecku w spektrum scalać informacje społeczne”
Skontaktuj się
